Các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết được quy định theo Điều 76 của
Hiến pháp Xô viết 1977 là những nhà nước Xã hội chủ nghĩa Xô viết có chủ quyền hợp nhất với những nước Cộng hòa Xô viết khác để trở thành
Liên bang Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Xô viết hay
Liên bang Xô viết. Điều 81 của Hiến pháp nói rõ "những quyền lợi tối cao của các Nước cộng hòa Liên bang sẽ được bảo vệ bởi Liên bang Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Xô viết".
[1]Theo
Tòa án Nhân quyền châu Âu,
Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, các chính phủ của các quốc gia
Baltic (
Estonia,
Latvia,
Litva),
[2][3] Hoa Kỳ,
[4] và
Châu Âu,
[5] 3 nước cộng hòa Baltic Xô viết (
CHXHCNXV Estonia,
CHXHCNXV Latvia và
CHXHCNXV Litva - CHXHCNXV Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết) bị Liên bang Xô viết xâm chiếm vào năm
1940 theo những điều khoản của
Hiệp ước Molotov-Ribbentrop.
Chính phủ Nga và những quốc gia chính thức ủng hộ sự sáp nhập vào Xô viết của những quốc gia Baltic là hợp pháp.
[6]Vào những thập niên cuối cùng khi Liên Xô còn tồn tại, Liên bang Xô viết gồm 15
Các nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết (
SSR), thường được gọi đơn giản là
Các nước Cộng hòa Xô viết. Trong Liên bang Xô viết những nước cộng hòa Xô viết cũng được gọi là
Các nước cộng hòa liên bang (
tiếng Nga: союзные республики, soyuznye respubliki). Tất cả các nước cộng hòa này đều được xem như những nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa, ngoài ngoại lệ là
CHXHCNXV Liên bang Nga (SFSR Liên bang Nga), tất cả các nước cộng hòa đều có những
đảng cộng sản của riêng mình, những đảng cộng sản này là 1 phần của
Đảng Cộng sản Liên Xô. Tất cả những nước cộng hòa cũ hiện nay đã trở thành các quốc gia độc lập, 12 quốc gia trong số 15 nước cộng hòa cũ (trừ 3 nước Baltic) đều tham gia vào 1 tổ chức sau khi Liên Xô tan rã có tên là
Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (
tiếng Nga: SNG,
tiếng Anh: CIS).Căn cứ vào hiến pháp, Liên Xô là một
liên bang. Theo Điều 72 của Hiến pháp năm 1977, mỗi nước cộng hòa đều có quyền ly khai khỏi Liên Xô. Dù trong
Chiến tranh Lạnh, quyền này được xem xét rộng rãi là vô nghĩa, tuy nhiên, Điều 72 đã được sử dụng vào
tháng 12/
1991 và khiến Liên Xô tan rã, khi
Nga,
Ukraina và
Belarus ly khai khỏi Liên bang.Trong thực tế, Liên Xô là 1 thực thể tập trung quyền lực ở mức độ cao từ khi thành lập vào năm
1922 cho đến giữa
thập niên 1980 khi những lực lượng chính trị khác được phép hoạt động từ những cải cách của
Mikhail Gorbachev, dẫn đến việc buông lỏng quyền lực quản lý của trung ương và cuối cùng là sự sụp đổ của Liên Xô. Theo Hiến pháp thông qua năm
1936, và được sửa đổi nhiều lần cho đến
tháng 10/
1977, nền tảng chính trị của
Liên Xô được hình thành từ Xô viết địa phương do nhân dân bầu. Các Xô viết địa phương này tồn tại ở mọi cấp hành chính, và phải chịu sự điều khiển của "Cơ quan quyền lực cao nhất" của Liên Xô là
Xô viết Tối cao (Верховный Совет) ở
Moskva.Cùng với hệ thống phân cấp hành chính nhà nước, còn tồn tại song song các tổ chức của đảng cộng sản, điều này cho phép Bộ chính trị sử dụng quyền lực điều khiển lớn hơn trên các nước cộng hòa. Các cơ quan hành chính nhà nước chịu sự điều khiển từ các cơ quan song song của đảng cộng sản, và việc bổ nhiệm của mọi đảng và các công chức nhà nước phụ thuộc vào sự tán thành của cơ quan trung ương của đảng cộng sản. Thường thì Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Xô viết của mỗi nước cộng hòa là người của nước cộng hòa đó trừ Nga, trong khi tổng bí thư đảng của mỗi nước cộng hòa phải là người của nước cộng hòa khác.Mỗi nước cộng hòa có biểu tượng của quốc gia trên:
quốc kỳ,
quốc huy, quốc ca, và 1 ngoại lệ với CHXHCNXV Liên bang Nga có quốc ca là quốc ca của Liên Xô. Mỗi nước cộng hòa của Liên Xô cũng được tặng thưởng
Huân chương Lenin.